Toen Pier Paolo Pasolini in november 1975 vermoord werd (tijdens een van zijn homoseksuele ontmoetingen op een strand bij Rome) ging er een schok door Italie. Nog schokkender was echter de film die de regisseur net voor zijn dood gemaakt bleek te hebben.
Salo o le 120 giornate di sodoma is waarschijnlijk een van de meest omstreden Italiaanse films ooit. In het land zelf werd hij verboden. En nog steeds verdeelt de rolprent kijkers in fervente voor- en tegenstanders. Onlangs verscheen de film op dvd, al blijft het haast onmogelijk om hem te verkrijgen.
Misschien moet de wereld inderdaad voor dit soort vulgariteiten beschermd worden. Aan de andere kant laat Salo misschien wel de donkerste kant van de mens zien, en die moet je niet verbergen. Salo is de bewerkte versie van een verhaal van Markies De Sade. Belangrijkste verschil is dat de film speelt in Italie, in 1944. Daarmee wilde Pasolini, vertelt hij in een toelichting, de slechteriken in de film gebruiken als metafoor voor de gruweldaden van de nazi’s. Dat is wel heel simpel. Het gaat namelijk niet om fascisme. Het gaat hier om sadisme.
In het noord-Italiaanse dorpje Salo, nog onder bescherming van de nazi’s, zoeken vier welgestelde mannen uit de elite onder bedreiging van veel geweld negen jongens en negen meisjes uit die ideaal geacht worden voor hun experimenten. Ze worden, met behulp van bewakers, ontvoerd naar een van de buitenwereld afgeschermd kasteel. Daar vertellen drie dames verhalen die de seksuele fantasie van de heren moet opwekken. Waarna de jongens en meisjes de gore verhaaltjes 120 dagen lang tot leven moeten wekken.
Een ding is zeker: Salo o le 120 giornate raakt iedere kijker. Het is haast onmogelijk om de film te bekijken zonder af en toe je gezicht af te wenden. Het akelige van de film is dat hij appelleert aan voyeurisme, dominantie en macht in combinatie met seks: aspecten die ieder mens in meer of mindere mate in zich herbergt. Dat maakt de rolprent tot bepaalde hoogte herkenbaar. Pasolini’s fantasie gaat echter ver over de grens van het toelaatbare. Omdat de seksuele spelletjes niet voor beide partijen genoeglijk zijn, maar slechts voor 1 partij: de vier mannen. En dat die genieten is al erg genoeg, want ze bedrijven puur sadisme.
Sommige voorvechters menen dat Salo alleen al bekeken moet worden omdat de film de kijker raakt, in tegenstelling tot de eenheidsworst in Hollywood. Dat alleen is niet genoeg reden om zo’n werk te legitimeren. Een kort kijkje in de donkerste kant van de menselijke aard, dat is wel een reden om het werkje te bekijken. Maar lever dan wel een goede bijsluiter, want Salo o le 120 giornate is slechts geschikt voor mensen met een heel sterke maag.
