Verplicht naar de kerk. Moeten luisteren naar die eindeloze, saaie preken van de voorgangers. Ouders die bidden tot een hogere macht, om het lot gunstig te stemmen. Voor velen zijn het herinneringen aan hun jeugd. Om later te ontdekken dat het lot niet gestuurd wordt door goden of door kansberekening.
Je vraagt je af waarom je ouders dan toch slaafs luisterden naar hun priesters, rabbi’s en andere predikers. De regisserende broers Joel en Ethan Coen rekenen in hun nieuwste (veertiende) film A Serious Man keihard af met dat verleden.
Pech
Hoofdpersoon Larry Gopnik is nota bene wiskundeleraar en kan perfect de onzekerheidstheorie voorrekenen en uitleggen aan zijn leerlingen. Maar zijn eigen leven valt beetje bij beetje uit elkaar. Zijn vrouw wil scheiden omdat ze een saaie, zelfingenomen weduwnaar leuker vindt. Een Koreaanse student met matige resultaten probeert hem te chanteren. Zijn kinderen blowen en jatten. En zijn inwonende oom wordt opgepakt door de politie vanwege illegaal gokken.
Waarom moet mij dit overomen, zie je op het voorhoofd van Gopnik, een prachtige rol van toneelacteur Michael Stuhlbarg. De broers Coen wilden per se een onbekende acteur, die geen associaties heeft met andere films en daardoor universeler wordt. Gopnik is de middenklasseman in een joods milieu in Amerika rond 1967, het tijdperk waarin ook de regisseurs opgroeiden.
Persoonlijke film
Daarmee maakt het duo hun meest persoonlijke film tot nu toe. Meestal kregen hun droogkomische rolprenten hoofdrolspelers die je nauwelijks serieus kon nemen: The Dude in The Big Lebowski, Everett (gespeeld door George Clooney) in O Brother Where Art Thou.
Gopnik is juist een serieuze, intelligente man. Eentje die, door het lot bepaald, getroffen wordt door een reeks van rampspoed. In zijn zoektocht naar het antwoord op de waarom-vraag gaat hij langs drie rabbi’s, elk keurig door de regisserende broers verpakt in een hoofdstuk. Met satanisch genoegen tonen ze dat ondanks alle pretenties van de grote religies zij ook geen antwoorden hebben. Pech en geluk zijn gewoon twee kanten van hetzelfde muntstuk, en welke kant die opvalt, ach, daar heb je amper invloed op.
Rauw
Lotsbestemming, het is een groot en serieus thema voor de broers. De broers proberen het draaglijk te maken met hun droogkomische stijl en nog drogere dialogen. Halverwege keert zich dat ook tegen de makers: de humor verdwijnt langzaam uit de film, en opeens realiseer je je als kijker dat dit geen komedie is maar het rauwe, alledaagse leven. Dat gegeven, en de zwaarte van het hoofdthema, blijken dan te wringen met de verwachtingen van het publiek. A Serious Man wil komedie en levensles tegelijk zijn, maar dat is zelfs voor de broers Coen wel een heel ambitieuze opgave.