Wil je je tijd optimaal besteden? Kijk twee uurtjes naar de documentaire Inside Job en je weet in de kern hoe de kredietcrisis kon gebeuren. En waarom het nog een keer kan gebeuren. En als je in Amerika zou wonen, zou je meteen al je geld van je bank halen en onder het matras leggen.
Tot de jaren 80 van de vorige eeuw zat de financiële wereld eenvoudig in elkaar, mijmert een bankier. Je leende geld voor een nieuw huis bij een bank in de buurt. Het was zijn eigen geld, dus hij keek wel uit dat de ontvangende partij terug zou kunnen betalen. Want anders was de kredietverlener de klos.
Hoe?
Dat was tot de drie decennia van deregulering die begonnen onder president Reagan, betoogt Charles Ferguson in de documentaire. De regisseur kan het weten, hij studeerde zelf economie. Daardoor kan hij de juiste vragen stellen. Soms ook de juiste mensen te spreken krijgen. En antwoord krijgen op de vraag: hoe kon dit gebeuren?
Inside Job begint in IJsland. Tot 2000 een welvarend land. Tot de regering de bankensector dereguleert, en een land met een Bruto Nationaal Product van 13 miljard dollar nu opgezadeld zit met een schuld van 100 miljard dollar.
Doorverkopen
In Amerika gebeurde grotendeels hetzelfde. Banken konden steeds meer lenen. Sommige banken leenden hun bezittingen dertig keer uit. Als drie procent van die vorderingen oninbaar zou blijken, waren zulke banken al bijna failliet.
De huizenmarkt gaf uiteindelijk het zetje. Hypotheken konden doorverkocht worden aan investeringsbanken. Die verpakten de vorderingen met andere soorten kredieten en verkochten ze weer door. De hypotheekverkoper hoefde zich geen zorgen te maken of de nieuwe huiseigenaar wel kon betalen: niet zijn probleem en risico.
Zelfverrijking
Inside Job vertelt dat in wezen simpele verhaal op een heldere manier, met voice-over van Matt Damon en duidelijke graphics. De cultuur van bonusjagen en zelfverrijking wordt blootgelegd middels interviews. Het meest onthutsende daarvan: de bankiers geven erg weinig blijk van schuldbesef. Nu de donkerste wolken over zijn getrokken, op kosten van de belastingbetaler, delen ze weer enorme bonussen uit en dringen ze aan op deregulering.
En Obama en zijn ‘vote for change’? Helaas. De werelden van politici, academici en bankiers blijkt compleet met elkaar verweven. Partijen stappen makkelijk over van de ene naar de andere kant, en worden daar financieel rijkelijk voor beloond. Waar Europa in elk geval behoorlijke stappen zette naar strakker toezicht, is Amerika nog steeds een vrijstaat en een economische ‘bubble’ die onvermijdelijk nog een keer gaat klappen.