Exploiteer je zelf slavernij als je bioscoopbezoekers laat betalen voor een film óver slavernij? Dat verwijt kreeg regisseur Abdellatif Kechiche vaak toen zijn Black Venus werd vertoond op het filmfestival van Venetië. Hij heeft boter op zijn hoofd, vonden vele critici.
Het is een interessant bezwaar. Wanneer gaat verontwaardiging over sociale misstanden over in plat exploiteren? Paul Simon kreeg bij het verschijnen van zijn plaat Graceland in de jaren 80 al het verwijt dat hij het embargo tegen Zuid-Afrika schond door zwarte zangers uit dat land te laten horen op het album. Maar wie diezelfde zangers zag tijdens de daaropvolgende Graceland-wereldtour, kon niet anders dan concluderen dat het één lange manifestatie tegen Apartheid was.
Kermisattractie
Black Venus is geïnspireerd op het leven van Saartjie Baartmans. De Zuid-Afrikaanse huishoudster is pas 21 als ze in het begin van de negentiende eeuw haar moederland verlaat samen met haar baas. Op naar Londen, om een danscarrière te beginnen, is haar beloofd.
Maar dansen doet ze vooral in een kooi, in een soort kermisattractie. Een wilde hottentot acteert ze, een bezienswaardigheid. Na haar optredens verdrinkt ze haar verdriet samen met haar baas Hendrick Caezar, knap gespeeld door Andre Jacobs, die laveert tussen lief en gewelddadig.
Ze is geen echte slaaf, getuigt ze, als haar baas terecht moet staan in de rechtbank. Maar echt vrijwillig staat ze natuurlijk niet op het podium. En dat wordt alleen maar erger, want in een film die draait om de lagere menselijke instincten (seks, geldzucht en geweld) gaat het van kwaad tot erger.
Op de huid
Het is geen gemakkelijk onderwerp. Black Venus had makkelijk af kunnen glijden in een parade van karikaturen. En de meeste mannen komen er inderdaad niet genuanceerd van af.
Maar de twee hoofdrolspelers komen juist wel tot volle wasdom. Kechiche zit hen met de camera letterlijk op de huid, waardoor de pijn van Saartjie voor de bioscoopbezoeker nog onontkoombaarder wordt, net zo erg als het intense hongerstakingsdrama Hunger enkele jaren terug.
Yahima Torres is fenomenaal als de zwarte hottentot. Ruim tweeënhalf uur lang duurt haar ondergang. Kechiche heeft inderdaad geen haast. Waarom zou hij, bij een tijdloos verhaal over menselijke zwakheden?
Antwoord
Dat is meteen ook het antwoord aan de critici die hem exploitatie van slavernij verweten. Eerder maakte hij al een sociaal relevant drama met Le Graine et le Mulet, over de problemen van een Marokkaans gezin in Frankrijk. Black Venus is net zo direct: wie slavernij wil exploiteren, maakt geen integere film waar je als bezoeker bijna misselijk van wordt.